Introductie
Ik heb het plezier om jullie het Linotype techniekers-archief voor te stellen.
De Linotypes, zoals hier achter mij, zijn letterzetmachines ontwikkeld tegen het einde van de 19de eeuw. Ze zorgden voor een echte revolutie in de drukkunst. Want voor hun uitvinding zette men vierhonderd jaar lang de loden letters met de hand (tonen). Met de introductie van de Linotype werd er op een efficiënte manier gebruik gemaakt van een toetsenbord (tonen) én werden de letters automatisch terug gesorteerd in magazijnen (tonen). Zo versnelden deze machines het zetten van letters. Daardoor konden er meer teksten gedrukt worden, en zo droegen de Linotypes bij tot de toename van de algemene geletterdheid. Niet voor niets noemde Thomas Edison de Linotype het achtste wereldwonder.
Deze machines produceerden volledige lijnen tekst, klaar voor gebruik in de drukpersen (tonen). Vandaar ook de naam. Een lijn met tekst, in het Engels ‘a line of type’.
Ongeveer 80 jaar lang domineerden deze machines hoe letters gezet werden. Daarna, met de opkomst van modernere technologieën in de jaren 1980, verdwenen ze geleidelijk aan uit de drukkerijen. Nu zijn er nog maar weinig van over. De Linotypes behoren tot de meest complexe machines die ooit in massa zijn geproduceerd. En het wordt steeds moeilijker om ze in stand te houden. Daarom werd het Linotype-techniekers archief samengesteld. Dit archief bevat zoveel mogelijk documentatie over hoe de Linotypes te onderhouden; met als bedoeling deze kennis te bewaren en over te dragen aan toekomstige generaties.
We wensen u veel kijk- en leerplezier met de video’s van dit archief.
Mocht u een probleem hebben met uw machine, en u vindt de oplossing niet in dit archief, dan kan u ons altijd contacteren en dan voegen we de documentatie graag voor u toe.
Introduction
With pleasure, we present you the Linotype Technicians Archive.
The Linotypes are typesetting machines developed towards the end of the 19th century. They were a real revolution in printing. Before their invention, the lead letters were set by hand for four hundred years. With the introduction of the Linotype, a keyboard was used efficiently, and the letters were automatically sorted back into magazines. In this way, these machines accelerated typesetting. This allowed more texts to be printed, and so the Linotypes contributed to the increase of general literacy. It is meaningful that Thomas Edison called the Linotype the eighth wonder of the world.
These machines produced complete lines of text, ready for use in the printing presses. Hence the name, 'a line of type'.
For 80 years, those machines dominated low letters were set. After the emergence of more modern technologies in the 1980s, they gradually disappeared from the printing industry. Nowadays, there are very few of them left. The Linotypes are among the most complex machines ever mass-produced. And it's getting harder and harder to maintain them. That is why the Linotype technicians archive was started. This archive contains as much documentation as possible on how to maintain the Linotypes; with the aim of preserving this knowledge and passing it on to future generations.
We wish you a lot of viewing and learning pleasure with the videos in this archive.
If you have a problem with your machine, and you can't find the solution in this archive, you can always contact us and we will be happy to add the documentation for you.
Linotypes en Intertypes
In de wereld van letters en typografie herinneren de meeste mensen zich de uitvinding van de loden letters door Gutenberg en de uitvinding van de computer. Maar tussen deze twee uitvindingen bevindt zich een periode van 100 jaar met andere fascinerende technologieën, zoals de Linotype en Intertype machines.
Weinigen herinneren zich deze machines, laat staan hoe deze te bedienen. Veel informatie over de Linotypes en Intertypes dreigt verloren te gaan. Dit archief wil zoveel mogelijk van deze kennis voor toekomstige generaties te bewaren, om de weinige machines die nog over zijn te kunnen behouden én open te stellen voor het brede publiek.
Het archief werd samengesteld door Maarten Renckens in samenwerking met
Sus Pulmans,
Stoffel Van den Bergh, en
Patrick Goossens.
Linotypes and Intertypes
In the world of type and typography, most people remember the invention of moveable type by Gutenberg and the invention of the computer. But in-between those inventions, there was a period of around 100 years with other fascinating technologies, such as the Linotype and Intertype machines.
Few people remember these machines, let alone are able to operate them. Much information about the Linotype and Intertype is threatened by getting lost. This archive aims to preserve as much technology as possible for future generations.
The archive was assembled by Maarten Renckens in collaboration with
Sus Pulmans,
Stoffel Van den Bergh, and
Patrick Goossens.
Regelmatig onderhoud - Regular maintenance
De letterzetter was vaak ook in staat om het meest essentiele en regelmatige onderhoud van de machine te verzorgen. Daarnaast kwamen er regelmatig de techniekers voor de grotere problemen op te lossen. De volgende items tonen veel van het onderhoud dat bij deze soort machines komt kijken.
The operator often also attended the most essential and regular maintenance of the machine. Besides that, technicians often came to solve larger problems. The following items illustrate much of the maintenance that belongs to this type of machines.
Holle tekstregels - Hollow lines of text
Volgende foto's tonen wat er gebeurt als het lood te warm is op het moment het de gietmond verlaat en in de gietvormen gespoten wordt: het lood koelt niet tijdig af en loopt deels terug weg uit de gietmond. Het resultaat is een holle tekstregel.
Als het fenomeen beperkt is leidt dit niet noodzakelijk tot problemen, maar als er teveel lood terugloopt, dan wordt de tekstregel minder sterk en kan ze mogelijks ingedrukt worden op de drukpersen, wat zal leiden tot een minder goede afdruk.
The following photos show what happens when the lead is too hot during the moment when it leaves the pouring mouth and is injected in the molds: the lead will not cool down fast enough and rinses back out of the mold. The result is a hollow line of text.
If the phenomenon is limited, it does not necessarily leads to problems, but when too much lead is rinsing back, the line of text can become less solid and could be compressed in the printing press, which results in a less decent print.
Loodspuiten - Lead squirts
Loodspuiten kunnen meerdere oorzaken hebben. Bijvoorbeeld wanneer de matrijzen en wigspaties (variabele spaties) niet de volledige breedte van een tekstregel kunnen opvullen en de veiligheid niet goed afgesteld is zodat de regel toch gegoten wordt. Om loodspuiten te vermijden dient de zetter altijd te zorgen voor een juiste afstelling van zijn zetmachine. Op de volgende foto's is een opening in de loden regel te zien. Het is dit deel dat niet opgevuld was met matrijzen, en waardoor het lood vrij naar voren in de machine kon gespoten worden. Mogelijk werd de veiligheid omzeild door een verkeerde handeling.
Lead squirts can have several causes. For example, when the matrices and wedge spaces (variable spaces) cannot fill the full width of a text line and the safety is not properly adjusted so that the line is still cast. To avoid squirts, the setter must always ensure that his setting machine is correctly adjusted. The following photos show an opening in the lead rail. It is this part that was not filled with molds, so that the lead could be injected freely forward into the machine. Security may have been bypassed due to an incorrect action.
Transport
Tijdens het transport is het belangrijk om de transportbanden op de juiste plaats te bevestigen. Als deze niet op de correcte plaats bevestigd zijn, kan dat resulteren in verbogen metaal en dat kan de machine onbruikbaar maken.
During transport it is important to attach the conveyor belts in the right place. Failure to do so may result in bent metal, which could render the machine unusable.
Dankwoord - Acknowledgements
Het Linotype techniekers-archief is opgebouwd door Maarten Renckens in samenwerking met
Sus Pulmans,
Stoffel Van den Bergh, en
Patrick Goossens.
Tijdens het project ontvingen de leden van de Linotype-werkgroep Antwerpen een beurs voor het meester-leerling traject van de Vlaamse Overheid. Deze beurs had als doel om de kennis en vaardigheden als Linotype-technieker door te geven. Deze beurs zorgde er tevens voor dat dit archief sneller kon groeien.
The 'Linotype technicians' archive' is build by Maarten Renckens in collaboration with
Sus Pulmans,
Stoffel Van den Bergh, and
Patrick Goossens.
During the project, the members of the Linotype-workgroup Antwerp received funding for the master-teacher's traject of the Flemish Government. This grant had the purpose to pass on the knowledge and skills of a Linotype technician. This funding also allowed the archive to grow faster.
Onderdelen bijwerken of fabriceren - Retouching or fabricating parts
Onderdelen voor deze machines worden zeldzaam en het originele productieproces is niet altijd meer bekend (zie deze pagina). De volgende video's geven een beeld van één van de machines en vooral de bijbehorende mallen die gebruikt werd om verschillende onderdelen op maat af te stellen en enkele vervangonderdelen te produceren.
Parts for those machines are becomming rare and the original production process is not always known anymore (see this page). The following video's provide an image of one of the machines and the moulds which were used to retouch parts and produce replacements.
Het werkmateriaal - The working materials
Werken aan een machine vereist plaats. Voor de start van de werken is het dus belangrijk te vragen naar een tafel, en alle werkmaterialen er op te plaatsen voor een goede bereikbaarheid. Deze tafel dient dicht genoeg bij de machine te staan, maar met behoud van voldoende afstand zodat er met machineonderdelen gemanouvreerd kan worden.
Working on a machine requires place. Before the start of the work, it thus is important to ask for a table, and to place all materials on it for easy access. This table has to stand close enough to the machine, but with enough distance to enable manouvring with machine parts.
Nieuwe toetsen - New keys
Toetsen kunnen broos worden en afbrokkelen. Nieuwe toetsen zijn niet meer verkrijgbaar. Daarom maakte Maarten Renckens een 3D model dat iedereen met een 3D-printer kan printen. Dit 3D model is terug te vinden in het online 3D Warehouse. Voor zover bekend zou dit model op alle toestellen moeten passen. Letters kunnen nadien aangebracht worden.
Keys can become brittle and crumble. New keys are no longer available. That is why Maarten Renckens made a 3D model that anyone can print with a 3D printer. This 3D model can be found in the online3D Warehouse. As far as known, this key should fit on all machines. Letters can be added later.
