ARTENGAR

EN: Intertypes and Linotypes need regular cleaning in order to run properly. This page lists the required actions.
NL: Intertypes en Linotypes vereisen regelmatig onderhoud om goed te werken. Deze pagina vermeldt welke acties vereist zijn.

1. Before each use
1. Skim off the dross (video in our technicians archive)
1. When you see dross in the metal pot, take it out. There are special sifts for this purpose.
2. After every use
1. Clean the plunger (video in our technicians archive)
1. The plunger needs cleaning every time it is used. It can be done before inserting the plunger into the melting pot, but it is easier after use when taken out of the melting pot because then it is still warm and dirt will come off easier.
2. Use a stiff wire brush to wipe all remaining lead from the plunger.
3. After each four hours
1. Cleaning of the front
1. Behind the front, remnants of casting metal could accumulate. Open the front with the first elevator and clean the remnants with a brush and clean the front of the molds.
4. Twice a day
1. Clean the spacebands (video in our technicians archive)
1. The spacebands need to be cleaned at least once for every eight hours of operation. On several machines, there even is a message that they should be cleaned twice a day. This is one of the most important cleaning operations to be done, because ill-working spacebands could result in low quality lines of type.
2. To clean the spacebar, first sprinkle some graphite on a smooth board. Graphite serves as a dry lubricant, but not as a way to polish the spacebands. Then, rub the four sides of the spacebar against the board. Check with your fingernails if there is any lead remaining on the spaceband.
3. Do not rub the spacebands in a rotating movement, because that will result in a bevel on the side of the spacebands. Bevel could result in lead attaching to the spaceband, which will result in hairlines when a line of type is cast.
4. The spaceband is working well if the sleeve is easily moving up and down on the wedge. This can be tested by holding the sleeve between fingers, then pressing the wedge up with the other hand, and then releasing it. If the wedge is coming down completely, the spaceband is working well.
5. When working correctly, shake off the excess of graphite and put the spaceband back into the spaceband box. The sleeve always needs to be on the right side of the wedge.
5. Daily
1. Remove dust from the machine
1. Wipe dust from the machine; especially from the moving belts.
2. Start from the top of the machine and move downwards.
2. Sort loose matrices
1. Collect all loose matrices (in the distributor pan, the keyboard tray,…) and sort them per font.
2. Put them into the assembler and let the machine return them to their proper magazines.
3. Clean the mold disk and the molds
1. Open the front and pul the mold disk forward. Clean the backside of the mold disk and the mouthpiece behind it. It can be done with a lightly oiled rag and a little graphite.
2. If holes in the pot mouthpiece are obstructed, put the obstructions through with a pin
3. Clear the back mold wiper felts.
4. Put oil on the sledge of the mold disk if necessary.
4. Clean the star wheel
6. Weekly
1. Replace dirty oil
2. Clean the intake holes in the pot crucible well, tools designed for this task are available. (video in our technicians archive)
3. Use a cloth and gasoline on the delivey slide fingers, the transfer slide finger and the distributor shifter slide buffer face.
4. Clean the pot mouthpiece
1. Pay attention that possible oxide in the cross vents is removed
5. Clean the pulleys in the assembly front
6. Reinig de stelpennen van het gietwiel en vet deze in
7. Clean the main cams
8. Lubricate thorough:
1. the motor (only for specific machines),
2. the gliding magazine carriers,
3. the rails of the first elevator,
4. tighten the smeerkopjes van de bijzonderste riemschijven aan.
7. Every two weeks
1. Put some oil on the distributor bearings
2. Review the assembling elevator and the assembling rails, put oil on the elements attached belonging to it
3. Put oil on the knife block
8. Monthly
1. Clean the friction
2. Refill the grease cups
9. Every four months
1. Empty and clean the oil reservoir in the cooling, if present
2. In the keyboard, clean the rubber rolls, the front and back keyboard cams and rubber rolls (video in our technicians archive)
1. The rubber rolls are to be cleaned with water and kitchen soap only (for example Dreft).
2. On the keyboard cams, put some oil (thin oil! for example sewing machine-oil), but not more than a drop to ensure that it never touches the rubber rolls.
3. Clean the weight bars on the keyboard and their locking ruler
3. Reinig de loopvlakken van het hoofdexcentriek, doe olie op de excentriekvegers
4. Review the oil level in the reservoir of the automatic quadder (if present) and refill if necessary.
5. For machines on gas, clean the burners
10. Twice a year
1. Clean the matrices and magazines (video in our technicians archive)
11. Yearly
1. Clean the knife block
2. Clean the formaatbekken en hun opsluitmechanisme
3. Clean the inside of the front (voorstuk) and sprinkle with graphite
4. Clean the distrubution
5. Control the bearings of the motor

Variations on this schedule are possible, depending on the source and also on the type of the machine. At all times, ensure that no oil is put on the paths followed by the spacebands and matrices!

1. Voor elk gebruik
1. Schuim het vuil van het gietmetaal (video in ons techniekers-archief)
1. Wanneer er vuil ligt op het gietmetaal in de smeltpot, neem het uit. Er zijn speciale zeven voor dit doel.
2. Na elk gebruik
1. Reinig de pomp(video in ons techniekers-archief)
1. De pomp vereist een reiniging na elk gebruik. Hoewel dat ook gedaan kan worden net voordat de pomp in de smeltpot gestoken wordt, is het gemakkelijker nadat deze uit de smeltpot genomen wordt omdat het dan nog steeds warm is en het vuil er gemakkelijker af zal komen.
2. Gebruik een stijve metalen borstel om al het resterende gietmetaal van de pomp te vegen.
3. Om de vier uren
1. Reinig het voorstuk
1. Achter het voorstuk kunnen er resten van gietersmetaal ophopen. Open het voorstuk, verwijder de resten met een borstel en reinig het voorste deel van de gietvormen en de formaatbekken.
4. Tweemaal per dag
1. Reinig de wigspaties (video in ons techniekers-archief)
1. De wigspaties dienen ten minste eenmaal schoongemaakt te worden voor elke acht uur van gebruik. Op verschillende toestellen hangt zelfs een bericht dat zij tweemaal per dag schoongemaakt dienen te worden. Dit is een van de meest belangrijke schoonmaaktaken die uitgevoerd dienen te worden, omdat slecht werkende wigspaties kunnen resulteren in een lage kwaliteit van de gegoten tekstregels.
2. De wigspaties worden schoongemaakt door eerst wat grafiet op een gladde plaat te verspreiden. Grafiet werkt als een droog smeermiddel, zonder de spaties te polijsten. Schuur de vier zijden van de wigspatie tegen het grafiet op de plaat. Controleer met je vingernagels of er enig lood overblijft aan de zijden van de wigspatie.
3. Schuur de wigspatie nooit in een draaiende beweging, omdat dat zal resulteren in een afronding van de zijkanten van de wigspatie. Een afronding kan eindigen met aangekoekt lood op de wigspatie, welke dan resulteert in haarlijnen op de gegoten tekstregel.
4. De wigspatie werkt goed als de twee wiggen vlot over elkaar bewegen. Dit kan getest worden door de oortjes van de korte wig–het vleugeltje—tussen de vingers te houden, met de andere hand de lange wig omhoog te duwen, en deze vervolgens los te laten. Als de lange wig volledig omlaag komt, dan werkt de wigspatie correct.
5. Als de wigspatie correct werkt, schudt het teveel aan grafiet af en plaats de wigspatie terug in het spatiehuisje. Het vleugeltje dient zich altijd aan de rechterzijde van de wigspatie te bevinden.
5. Dagelijks
1. Verwijder het stof van de machine
1. Besteed aandacht aan de bewegende onderdelen.
2. Start bovenaan de machine en ga dan naar beneden.
2. Sorteer losse matrijzen
1. Verzamel alle losliggende matrijzen en sorteer hen per font.
2. Steek deze matrijzen in de machine zodat de machine ze in het correcte magazijn kan steken.
3. Reinig het gietwiel en de gietmonden
1. Open het voorstuk en trek het gietwiel naar voren. Reinig de achterzijde van het gietwiel en de achterliggende gietmond. Eventueel kan dit met een licht geoliede vod en een beetje grafiet schoongewreven worden.
2. Als er gaten in de gietmond verstopt zijn, steek deze door met een pin
3. Reinig de gietvormvegers
4. Doe olie op de slede en de opsluitmoer van het gietwiel als nodig.
4. Reinig het sterrewieltje
6. Wekelijks
1. Vervang de vuil geworden olie
2. Steek de twee loodaanvoergaatjes in de pompkoker door, hiervoor bestaat er speciaal gereedschap
3. Gebruik een doek en bv wasbenzine op de vingers van de transporteur, the transfer slide finger and the distributor shifter slide buffer face.
4. Reinig de potmond
1. Zorg er zorgvuldig voor dat mogelijke oxide in de dwarsverluchting is verwijderd
5. Reinig de riemschijven van het verzamelfront
6. Reinig de stelpennen van het gietwiel en vet deze in
7. Reinig de borstels
8. Doe een grondige smering:
1. de motor,
2. de glijdende magazijndragers,
3. de geleidingsstukken van de eerste elevator,
4. draai de smeerkopjes van de bijzonderste riemschijven aan.
7. Om de twee weken
1. Doe een kleine hoeveelheid olie op het mechanisme van de distributie
2. Kijk de verzamelaar en de verzamelslede na, doe olie op de bijbehorende onderdelen
3. Doe olie op het messenblok
8. Maandelijks
1. Reinig de frictie
2. Vul de vetbekers bij
9. Viermaandelijks
1. Leeg en reinig het oliereservoir in de koeling, als aanwezig
2. Reinig in het klavier de rubberen rollen en de excentriekjes (video in ons techniekers-archief)
1. De rubberen rollen worden enkel met water en keukenzeep schoongemaakt (vb opgeloste Dreft).
2. Doe op de excentriekjes nieuwe olie (dunne olie! bv olie voor naaimachines), maar niet meer dan een druppel zodat deze nooit op de rubberen rollen terecht komt.
3. Reinig de gewichtsstaven van het klavier en hun opsluitlineaal
3. Reinig de loopvlakken van het hoofdexcentriek, doe olie op de excentriekvegers
4. Controleer de oliestand in het reservoir van het automatische uitvulapparaat (als aanwezig) en vul indien nodig aan
5. Bij machines op gas, maak de branders schoon
10. Tweemaal per jaar
1. Reinig de matrijzen en magazijnen (video in ons techniekers-archief)
11. Jaarlijks
1. Reinig het mesblok
2. Reinig de formaatbekken en hun opsluitmechanisme
3. Reinig het binnenste van het voorstuk en bestrooi dit met grafiet
4. Reinig het distribueerapparaat
5. Controleer de kogellagers van de motor

Variaties op dit schema zijn mogelijk, afhankelijk van de bron en het type van de machine. Zorg er ten alle tijden voor dat er geen olie komt op de paden gevolgd door de wigspaties en matrijzen!

1. ABEL, O.R., & STRAW, W.A. (1956). Mechanism of the Linotype and Intertype. Brookings Lebawarts Press: South Dakota.
2. ETABL. PLANTIN N.V. (n.d.). Onderhoud van de Intertype. [Maintenance of the Intertype].
3. INTERTYPE CORPORATION. (n.d.) Intertype Hand Book - A brief manual of instruction for users of the intertype. Intertype Corporation: Brooklyn, N.Y.
4. RENCKENS., M. (2022). Het Linotype techniekers-archief [The Linotype Technician technicians archive]. [Online] http://artengar.com/linotype_technicians_technicians archive/index.html

c 2022 Maarten Renckens. All rights reserved.